Τετάρτη 17 Οκτωβρίου 2018

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ





Καραφύλλη Μαριάνθη
Εισήγηση σε συνέδριο της ΕΛΤΕΕΘ το 2011

Η εισήγησή μου δεν είναι εντελώς καινούργια. Στηρίζεται σε μια εργασία που είχα κάνει με τους μαθητές μου το 2004-05. Συνεχίζει όμως να είναι επίκαιρη και σε ισχύ, αφού στην ουσία τίποτα δεν έχει αλλάξει στο χώρο τις Τεχνικής – Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, παρά τις άπειρες μέχρι τώρα «μεταρρυθμίσεις».
Σήμερα είμαστε μπροστά και σε αναμονή μιας νέας μεταρρύθμισης. Την περιμένουμε με κομμένη την ανάσα. Θα υπάρξει κάποια αλλαγή προς το καλύτερο; Κάποια αλλαγή που θα βγάλει από το τέλμα της την ΤΕΕ; Η μελέτη της ιστορίας των μέχρι τώρα μεταρρυθμίσεων, μας λέει ΟΧΙ.
Ας ρίξουμε μια βιαστική ματιά σ’ αυτή την ιστορία.
Ο προσανατολισμός της επίσημης Πολιτείας για μια γενικότερη αντιμετώπισή της ΤΕΕ εμφανίζεται με το Ν. 7/1903 «Περί συστάσεως Εμπορικών Σχολών». Το 1917 θεσμοθετείται η δημιουργία Τεχνικής – Επαγγελματικής Εκπαίδευσης. Μετά το Δημοτικό οι απόφοιτοι μπορούσαν να εγγραφούν στο τριτάξιο Αστικό Σχολείο και από εκεί στις Τεχνικές-Επαγγελματικές Σχολές. Με το Νόμο 4397/1929 και την τάση για εκβιομηχάνιση μετά τη συρροή των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής, ιδρύονται τα Κατώτερα Επαγγελματικά Σχολεία. Ο Νόμος όμως 5197/1931 «Περί Επαγγελματικής Εκπαιδεύσεως» μπορεί να θεωρηθεί ως ο πρώτος Νόμος με τον οποίο γίνεται προσπάθεια να ρυθμιστούν ενιαία και συνολικά τα θέματα της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Η Τεχνική – Επαγγελματική Εκπαίδευση διαβαθμίζεται σε κατωτέρα, μέση και ανωτέρα. Το 1935 όμως, απορρίπτεται η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1929 και οι παραπάνω ρυθμίσεις δεν υλοποιούνται ποτέ.
Με νομοθετήματα του 1959 (Ν.Δ. 3970, 3971, 3973) η Επαγγελματική Εκπαίδευση χωρίζεται ξανά σε 3 βαθμίδες, Κατώτερη, Μέση και Ανώτερη και ιδρύονται οι έξι πρώτες τεχνικές σχολές βοηθών εργοδηγών, οι κατώτερες επαγγελματικές σχολές, το Ζάνειο Πειραματικό Τεχνικό Γυμνάσιο, η ΣΕΛΕΤΕ, καθώς και η Γενική Διεύθυνση Επαγγελματικής Εκπαίδευσης στην Κεντρική Υπηρεσία του ΥΠΕΠΘ, για το συντονισμό της Τεχνικής – Επαγγελματικής Εκπαίδευσης όλων των βαθμίδων.
Με την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση του 1964-65 η ΤΕΕ αναγνωρίζεται ως αναγκαίος παράγοντας για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη του ατόμου και της χώρας, ο νόμος όμως 4379/1964, περί Οργανώσεως και Διοικήσεως της Μέσης και Ανωτέρας Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαιδεύσεως, δεν πρόλαβε να εφαρμοστεί. 
          Παρόμοιος ήταν όμως ο επόμενος σημαντικός για την ΤΕΕ Νόμος, ο 576/77 με τον οποίο δημιουργούνται τα Κέντρα Επαγγελματικής και Τεχνικής Εκπαίδευσης. Τα ΚΕΤΕ αποτελούσαν λειτουργικές μονάδες της Δευτεροβάθμιας Τεχνικής – Επαγγελματικής Εκπαίδευσης. Περιελάμβαναν τουλάχιστον ένα Τεχνικό Λύκειο, ένα Επαγγελματικό Λύκειο, θεωρητικά ισότιμα προς το Γενικό Λύκειο, που αντικατέστησαν τις Μέσες Σχολές Βοηθών Εργοδηγών και μια Τεχνική και Επαγγελματική Σχολή Ν.Τ. διετούς φοίτησης, που αντικατέστησε τις Κατώτερες Σχολές των Εργοδηγών.
          Με το Νομο 1566/1985 καταργούνται τα ΚΕΤΕ και δημιουργούνται τα ΤΕΛ,  οι  ΤΕΣ, τα ΕΠΛ καθώς και τα ΣΕΚ. Κι ενώ τα σχολεία αυτά μεσουρανούσαν και το ποσοστό των μαθητών της ΤΕΕ είχε ακουμπήσει για μοναδική φορά το 43%, οι παραπάνω τύποι σχολείων καταργούνται με τον 2525/1997 με τον οποίο ιδρύονται τα Ενιαία Λύκεια και το 1998 με το Νόμο 2640 ιδρύονται τα ΤΕΕ, για να καταργηθούν κι αυτά 8 χρόνια αργότερα με το Ν. 3475/2006 με τη μετατροπή τους σε ΕΠΑΛ και την ίδρυση των ΕΠΑΣ.
          Καμιά όμως από τις μεταρρυθμίσεις αυτές δεν θεωρείται ότι πέτυχε το επιθυμητό αποτέλεσμα, την ικανοποιητική ανάπτυξη της ΤΕΕ στην Ελλάδα. Υπεύθυνη γι’ αυτό θεωρείται από πολλούς η Επίσημη Πολιτεία με τα ελλιπή της μέτρα. Αρκετοί όμως είναι επίσης και αυτοί που υποστηρίζουν ότι υπεύθυνοι για την αποτυχία της Τεχνικής – Επαγγελματικής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα και εμπόδιο για την κοινωνική της αναγνώριση, είναι η δέσμευση σε αντιλήψεις, στάσεις και αξίες, που θεωρούν κατώτερη τη χειρωνακτική εργασία από την πνευματική και ο προσανατολισμός της ελληνικής εκπαίδευσης στις κλασικές-ανθρωπιστικές σπουδές, σύμφωνα με τους λάτρεις των οποίων η βάση της εκπαίδευσης των νέων και της μόρφωσης γενικά του ανθρώπου είναι τα έργα της κλασικής αρχαιότητας και κυρίως του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. Κλασικισμός όμως δεν σημαίνει εξωτερική μίμηση των συγγραφέων, αποστήθιση κανόνων, τύπων και ύφους, αλλά μελέτη, ανάλυση και εσωτερική βίωση των κλασικών έργων και αυτό αποφασίσαμε να κάνουμε αν και γνωρίζαμε τότε ότι θα έπρεπε να κολυμπήσουμε σε πολύ βαθιά για εμάς νερά.
Αφήνοντας τον ιδεαλιστή Πλάτωνα, καταλήξαμε στο να ασχοληθούμε μόνο με τον Αριστοτέλη, το πιο μελετημένο από κάθε άλλο ανώτερο πνεύμα της ελληνικής κλασικής αρχαιότητας,  που όπως είναι γνωστό είναι πιο κοντά στη λογική και στον εμπειρισμό, αρχές που διέπουν και την Τεχνική Εκπαίδευση, αφού η φιλοσοφία του συνίσταται στο να ερευνά τα αισθητά και τα νοητά και από αυτά να ανέρχεται στις αιτίες:

         
Κατά τον Αριστοτέλη ο άνθρωπος, όπως όλα τα όντα, αποτελείται από ύλη και μορφή, από σώμα και ψυχή. Η θέση όμως του ανθρώπου είναι μοναδική, και το αποδεικνύει και μόνο με την όρθια στάση του και με τη δυνατότητα να κρατά ψηλά το κεφάλι, διευκολύνοντας έτσι τη σκέψη, τη θεϊκή αυτή ενέργεια που χαρακτηρίζει τη θεία καταγωγή του ανθρώπου. Ξεχωριστή και θαυμαστή είναι και η θέση του ανθρώπινου χεριού με τις εξαίσιες δεξιότητές του. Ο άνθρωπος είναι το πιο σοφό δημιούργημα επειδή έχει χέρια, διακηρύσσει.  Σκέψη λοιπόν και δεξιότητες είναι τα πιο σημαντικά στοιχεία του ανθρώπου για τον Αριστοτέλη. Αυτά όμως δεν είναι και τα βασικά στοιχεία της Τεχνικής-Επαγγελματικής Εκπαίδευσης;
Ας ακολουθήσουμε όμως λίγο ακόμα τον Αριστοτέλη στη διδασκαλία του. Ο άνθρωπος εκτός από φυσικό σώμα, με τρεις διαστάσεις (πλάτος, μήκος, ύψος), είναι και πρόσωπο και νους, με τρεις επίσης διαστάσεις: Τη θεωρητική σκέψη, την πρακτική σκέψη και την παραγωγική ή ποιητική σκέψη. Ο άνθρωπος με την ποιητική του διάσταση, μέσα από τα έργα του, τις κατασκευές του, αναζητά την αλήθεια, τη γνώση των αιτίων, το «γιατί» των πραγμάτων. Είναι ο άνθρωπος καλλιτέχνης ή τεχνίτης, αυτός που παράγει τα έργα τέχνης με την ευρεία σημασία, δηλαδή όλα τα έργα που είναι φτιαγμένα για ένα σκοπό ή αλλιώς όλα τα είδη πραγμάτων. Όπως λέει ο ίδιος ο Αριστοτέλης η τέχνη είναι «έξις μετά λόγου αληθούς ποιητική». Είναι μέρος αυτού του συνεχούς το οποίο ξεκινά από τις αισθητικές εντυπώσεις μνήμης και μέσω της εμπειρίας καταλήγει στη συστηματική γνώση, δηλαδή στην επιστήμη. Το γεγονός ότι μπορεί η τέχνη να διδαχθεί ενισχύει τον επιστημονικό της χαρακτήρα.
Ο Τεχνίτης κατά τον Αριστοτέλη, για να εκτελέσει το σχέδιό του, την ιδέα του, πρέπει να έχει ειδικές τεχνικές γνώσεις που μαζί με τις άλλες γνώσεις αποτελούν τα αγαθά του πνεύματος και της ψυχής, απαραίτητα μαζί με τα σωματικά και τα εξωτερικά αγαθά για την ευτυχία του ανθρώπου. Αυτές οι γνώσεις είναι που ξεχωρίζουν τον εμπειροτέχνη από τον αρχιτεχνίτη.
          Τεχνίτης όμως θεωρείται και ο απόφοιτος της Τεχνικής – Επαγγελματικής Εκπαίδευσης. Ένας τεχνίτης όμως με γνώσεις, ένας αρχιτεχνίτης όπως λέει ο Αριστοτέλης. Κι εδώ βρίσκεται το παράδοξο. Ενιαίο Λύκειο ζητούν κάποιες φωνές που δυστυχώς ολοένα και αυξάνονται. Κλασική-Ανθρωπιστική Παιδεία. Απαξιώνεται η ΤΕΕ γιατί λατρεύουν τους κλασικούς και άρα και τον Αριστοτέλη. Κι όμως ο Αριστοτέλης ασχολείται και εξιψώνει  την τεχνική γνώση, θέτοντας έτσι τις βασικές αρχές της Τεχνικής-Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, αφού σύμφωνα με όλους τους τελευταίους νόμους, η Τεχνική – Επαγγελματική Εκπαίδευση αποβλέπει στο συνδυασμό γενικής παιδείας και τεχνικής και επαγγελματικής γνώσης.
Ίσως λοιπόν η λύση για τη μεταρρύθμιση που ζητάμε να βρίσκεται πράγματι στη μελέτη των κλασικών και του Αριστοτέλη. Ενός Αριστοτέλη που θεωρεί τεχνίτη το γιατρό, τεχνίτη τον αρχιτέκτονα. Αυτή είναι η Τεχνική Εκπαίδευση που ζητάμε κι εμείς. Μια Τεχνική Εκπαίδευση που θα ετοιμάζει τον ηλεκτρονικό, τον ηλεκτρολόγο, το λογιστή, αλλά που θα μπορεί να οδηγεί και στην Ιατρική και στο Πολυτεχνείο. Η ψευδεπίγραφη Τεχνολογική Κατεύθυνση δεν έχει καμιά θέση στο Γενικό Λύκειο. Μόνο μ’ αυτό τον τρόπο πιστεύουμε ότι η ΤΕΕ στην Ελλάδα θα αναγνωριστεί και θα πάρει επιτέλους τη θέση που της αξίζει.




ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Adler M.,           Ο Αριστοτέλης για όλους, Εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα, 2001
Alpha Education, ιστοσελίδα, Αφιέρωμα στον Αριστοτέλη
Γωγούση Αριστείδη, Το πρόβλημα του λειτουργικού σχεδιασμού στη φιλοσοφία της τεχνολογίας και συμβολή στην εξεύρεση διεξόδου, Διδακτορική διατριβή
Δήμος Σταγείρων – Ακάνθου, ιστοσελίδα
Δήμος Σταγείρων – Ακάνθου, Άλσος Αριστοτέλους, διαφημιστικό φυλλάδιο
Επιστήμη και Ζωή, εγκυκλοπαίδεια, Εκδ. ΧηΙακώβου Α.Ε., Αθήνα
ΘΡΑΝΙΟ, Ιστοσελίδα
Καραφύλλη Μ., Η συμβολή των ΤΕΛ στην Επαγγελματική – Εκπαιδευτική Σταδιοδρομία και Αποκατάσταση των νέων, Αφοι Κυριακίδη, Θεσ/νίκη, 2002
Κωτσίκη Β., Εισαγωγή στην Επαγγελματική Εκπαίδευση, Εκδ. ΕΛΛΗΝ, Αθήνα, 1997
Νόμος 2640/3-9-98
Παιδαγωγική – Ψυχολογική Εγκυκλοπαίδεια – Λεξικό, Εκδ. ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, Αθήνα, 1989
Paromoioseis.com, ιστοσελίδα, ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ
ΤΕΙ Αθηνών, ιστοσελίδα historia, Ιστορία της Τεχνικής και της Τεχνολογίας.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου